ՀՀ-ում անցյալ տարի այս կամ այն կերպ կովիդի հետ փոխկապակցված մահերի թիվը կազմում է շուրջ 7000
Մեր զրուցակիցն է հանրային առողջության մասնագետ Դավիթ Մելիք–Նուբարյանը
Պարզվում է, որ վիճակագրության կոմիտեի և ԱՆ հիվանդությունների և վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի տվյալները կորոնավիրուսից մահերի վերաբերյալ շուրջ 700-ով տարբերվում են: Համապատասխան հանձնաժողով է ձևավորվել՝ քննելու ստեղծված իրավիճակը: Սա ինչի՞ մասին է խոսում, անփույթ աշխատանքի, թվերի ոչ ճիշտ ներկայացնելո՞ւ: Կա՞ այստեղ մանիպուլյացիոն հանգամանք:
Սա բազմաշերտ խնդիր է, մի քանի բաղադրիչ կարող է ունենալ, այդ թվում՝ ձեր նշած անփութությունը: Այսինքն, կարող է ունենալ նաև այլ բացատրություն: Ընդհանրապես, ո՞նց է մեր երկրում մահը գրանցվում. լրացվում է մահվան դեպքի վերաբերյալ բժշկական փաստաթուղթ, որտեղ նշվում է մահվան պատճառը: Այդ փաստաթուղթը լրացվում է կամ հիվանդանոցում, կամ եթե տնային պայմաններում է մահացել, ապա տանը՝ ընտանեկան բժշկի կամ այլ բժշկի կողմից: Հիմա կարող է այդ 700 դեպքը այն դեպքերն են, որոնք տնային մահեր են եղել և բժշկի կողմից որպես պատճառ նշվել է կովիդը:
Հետո այդ թուղթը մարդիկ վերցնում են, գնում են թաղման բյուրո, որի հիման վրա, արդեն օնլայն տպվում է մահվան վկայականը: Այսինքն՝ պատճառներից մեկը կարող է լինել այն, որ տնային պայմաններում է մարդը մահացել, կամ մահացել է ոչ կովիդ սպասարկող բուժհաստատություններում: Բայց ես ավելի վատ բան ասեմ. իրականում ՀՀ-ում անցյալ տարի այս կամ այն կերպ կովիդի հետ փոխկապակցված մահերի թիվը կազմում է շուրջ 7 հազար: Սա ավելացած մահացությունն է:
Ընդհանրապես, եթե տարերային աղետ չի լինում, մահերի թիվը միջինում շատ չի տարբերվում: Իսկ ավելացված մահացությունը հաշվարկվում է հետևյալ կերպ. հաշվում են, թե նախորդ 4 տարիների միջին ցուցանիշից որքան ավել մահ է գրանցվել: Մեր երկրում 2020-ին դա 9 հազարից մի քիչ ավել է: Դրանից հանում ենք ռազմական գործողությունների հետևանքով մահացած մարդկանց, տակը մնում է 6900: Երբ նայում ենք, թե ինչի՞ց են այդ մարդիկ մահացել, տեսնում ենք, որ մահացել են սիրտանոթային համակարգի հիվանդություններից՝ մոտ 20 տոկոս ավել, շնչառական համակարգի հիվանդություններից՝ մոտ 50 տոկոս ավել: Հասկանալի է, որ այդ ավելացված մահացությունն այս կամ այն կերպ փոխկապակցված է կովիդի հետ:
Այսինքն՝ բնակա՞ն է այդքան մահերի առկայությունը՝ հաշվի առնելով, թե կովիդն ինչ ազդեցություն է ունենում սրտանոթային համակարգի վրա:
Դա էլ իր հարցն ունի, թե ինչու են սիրտանոթային համակարգի հիվանդություններից մահեր լինում: Առողջապահության նախարարությունը նշում է՝ այլ պատճառներով, չնայած դա համահունչ չի ԱՀԿ-ի առաջարկվող մոտեցմանը: կարող է նաև լինել այնպես, որ իրականում մարդը կովիդ է եղել, բայց չի թեստավորվել, կամ կովիդ է եղել, բայց թեստը բացասական է ցույց տվել: Այ սա պետք է ուսումնասիրել, որը համակարգային ու լուրջ խնդիր է: Ես մի թիվ էլ կարող եմ ասել. Անցյալ տարի Հայաստանում եղել է մոտավորապես 28 հազար կովիդ-թոքաբորբ: Եվս 24 հազար եղել է չճշտված ախտորոշմամբ թոքաբորբ: Երբ նայում ենք, թե նախորդ տարիներին քանի՞ չճշտված թոքաբորբ է եղել, և պարզվել է, որ այս 24 հազարը մոտ 4 անգամ ավել է, քան նախորդ տարիներին: Այսինքն ակնհայտ է, որ այդ 24 հազարից առնվազն 18 հազարը ևս եղել է կովիդ-թոքաբորբ, բայց համակարգը չի կարողացել իրենց ախտորոշի և ճիշտ բուժի: Դրանից էլ բխում է այդ 7 հազար ավել մահը: Այսինքն՝ մենք պետք է սովորենք հարցերն իրենց խորության մեջ ուսումնասիրել:
Այսօր համաճարակային իրավիճակն իսկապես մտահոգիչ է: Միայն դպրոցների ու բուհերի նկատմամբ սահմանափակումներ մտցնելն արդյո՞ք խնդրի լուծում է և արդյո՞ք չպետք է գոնե կարճ ժամանակով լոքդաունի անցնել:
Կարճաժամկետ լոքդաուն հասկացություն չի կարող լինել, որովհետև մի ամբողջ պետության բնականոն գործունեությունը կանգնեցնելն ինքնին տևելու է մի քանի շաբաթ: Այսինքն մի քանի շաբաթ տևելու է մինչև լոքդաունը ներդրվի, հետո ևս մի քանի շաբաթ տևելու է բուն լոքդաունը արդյունք տա, հետո էլ մի քանի շաբաթ պետք է, որ այդ պետական մեխանիզմը նորից սկսի աշխատել:
Մինչև մենք այդ ամենն անենք, համաճարակը իր բնականոն ընթացքի համաձայն կմարի, այսինքն՝ 4-րդ ալիքը: Հետո, իհարկե, լինելու են նաև 5-րդ, 6-րդ ալիքները: Միգուցե, նպատակահարմար կլինի ի լրումն ուսումնական հաստատություններում արձակուրդների կամ հեռավար ուսուցման, քննարկել հատկապես խոշոր կազմակերպություններում աշխատակիցների մի մասին, օրինակ, 30 տոկոսին, օնլայն աշխատանքի տեղափոխելը: Բայց այնպես չլինի, որ մարդկանց ուղարկեցինք օնլայն աշխատելու, իսկ նրանք գնան մոլերում, կիոթատրոններում, ժամանցային վայրերում սկսեն իրար վարակել: Դրա համար կարելի է ժամային ինչ-որ սահմանափակումներ մտցնել այդ հաստատություններում:
Մյուս կարևոր բանը վերահսկողությունը որակապես, գաղափարապես փոխելն է: Օրինակ, տրանսպորտում անզեն աչքով էլ տեսնում ենք, թե ինչ է կատարվում: Բայց որպեսզի այդ ամենն աշխատի, մի մեծ նախապայման կա, որի մասին ՀՀ-ում քիչ են խոսում: Պետք է ձևավորել մեր ժողովրդի մեջ կովիդի դեմ պայքարի հանրային պահանջարկ: Մի հատ տեսեք, թե ով է կովիդի դեմ պայքարի մասին խոսում, մի քանի հոգի ի պաշտոնե, և մի քանի էնտուզիաստ: Դրա մասին չեն խոսում համայնքները, համայնքի ղեկավարները, ավագանու անդամները, մեր մտավորականությունը, մշակույթի ու արվեստի գործիչները, գիտնականները: Այդ մարդիկ, որ պետք է գոնե փորձեն մեր ժողովրդի մոտ ձևավորել միասնական դիրքորոշում, չեն անում: Դրա համար սեպտեմբերին արված համապետական հարցումների արդյունքներով մարդկանց 15 տոկոսը նշել էր, որ առհասարակ կովիդի դեմ պետք չի պայքարել: Դրա համար այն քայլերը, որոնք ես նշեցի, էլի անբովանդակ ու անիմաստ բան է դառնալու, ինչպես այս 1,5 տարի կա: Էլ չեմ խոսում քաղաքական գործիչների, ընդդիմություն կոչեցյալի, իշխանությունների մասին: Սա միայն առողջապահության նախարարության ու վարչապետի գործը չի, այդպես չեն պայքարում կովիդի դեմ:
