Կոնկրետ ի՞նչ են քննարկելու Ալիևն ու Փաշինյանը Բելգիայի մայրաքաղաքում․ «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
regnum.ru–ն «Ալիևն ու Փաշինյանը երկխոսությունը տեղափոխում են Արևմուտք. ինչո՞ւ և ինչի՞ համար» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Եվրոպական խորհրդի հայտարարությունն այն մասին, որ իր ղեկավար Շառլ Միշելին հաջողվել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ հեռախոսազրույցների ընթացքում համաձայնություն ձեռք բերել դեկտեմբերին կայանալիք Եվրամիության և Արևել յան գործընկերության գագաթաժողովի ժամանակ Բրյուսելում անձնական հանդիպման վերաբերյալ, առաջին մոտեցմամբ ընկալվում է որպես սենսացիա։ Եթե ամեն ինչ ստացվի, դա կլինի Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների դեմ առ դեմ երրորդ հանդիպումը Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո։ Նախորդ երկուսը կազմակերպվել էին Ռուսաստանի նախաձեռնությամբ և անցկացվել Մոսկվայում։
Ինտրիգն այստեղ այն է, որ, ըստ ամենայնի, Մոսկվայում նախապատրաստվում էր Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների երրորդ հանդիպումը, որը պետք է համընկներ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման տարելիցի հետ։ Ռուսաստանի նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովն այդ մասին տեղեկությունը ո՛չ հաստատել է, ո՛չ էլ հերքել։ Միաժամանակ, ադրբեջանական լրատվամիջոցները հայտնել են, որ, իբր, Մոսկվան պատրաստվում է երկու երկրների սահմանազատման վերաբերյալ նոր փաստաթղթերի ստորագրման։ Սակայն պաշտոնական մակարդակով Երևանը կտրականապես հերքել է Բաքվի հետ բանակցություններ նախապատրաստելու փաստը։
Ուստի այնպիսի զգացողություն է առաջացել, որ Փաշինյանը հայ-ադրբեջանական կարգավորման բանակցային գործընթացում այլընտրանքային գործընկերներ է փնտրում։ Այդ զգացողությունն էլ ավելի է ուժեղացել այն բանից հետո, երբ նախ՝ Երևանում ակտիվացել են ընդդիմության բողոքի ցույցերը, և երկրորդ՝ ադրբեջանա-հայկական սահմանին տեղի են ունեցել ռազմական բախումներ, որոնք, ինչպես միշտ, դադարեցվել են Ռուսաստանի միջնորդությամբ: Ըստ Ռազմավարական և միջազգային հետազոտությունների Բաքվի կենտրոնի տնօրեն Էլդար Նամազովի, դա «խոչընդոտել է ինչպես Ալիևի և Փաշինյանի անձնական հանդիպման փորձը, այնպես էլ սահմանազատման և սահմանագծման մեկնարկի վերաբերյալ երկու երկրների կարևոր որոշումների ընդունումը»։
Իսկ հետո հաջորդել են արտառոց իրադարձություններ. ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներից մեկի՝ Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարի միջնորդությամբ Փարիզում տեղի են ունեցել հանդիպում և բանակցություններ Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարների միջև։ Իրավիճակի անսովորությունը դրսևորվել է նրանով, որ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո Բաքուն պահանջել է փոխել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը և բանակցային նախկին օրակարգը։ Հետևաբար, այն, որ Ալիևը որոշել է ընդունել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդական ջանքերը, կարող է կապված լինել նրա համար առաջացած որոշ նոր՝ առայժմ անհայտ պայմանների հետ։ Այս համատեքստում երկու երկրի ղեկավարների առաջիկա հանդիպումը Բրյուսելում ընկալվում է որպես երկու երկրի հարաբերությունների կարգավորման բանակցային գործընթացը ռուսականից արևմտյան հարթակ տեղափոխելու «ֆրանսիական գծի» շարունակություն։
Այստեղից էլ հարց՝ կոնկրետ ի՞նչ են քննարկելու Ալիևն ու Փաշինյանը Բելգիայի մայրաքաղաքում։ Այս առումով Եվրոպական խորհուրդը սկսել է խոսել այնպիսի ընդհանուր արտահայտություններով, ինչպես՝ «քննարկել տարածաշրջանային իրավիճակը և տարաձայնությունները հաղթահարելու ուղիները հանուն բարգավաճ և կայուն Հարավային Կովկասի»: Դժվար թե սահմանագծման և սահմանազատման հարց դրվի, քանի որ առանց Մոսկվայի մասնակցության դժվար է քննարկել այդ հարցը։ Միևնույն ժամանակ, Բաքուն կարծում է, որ դեռևս պարզ չէ, թե խորհրդային ո՞ր քարտեզները պետք է օգտագործվեն դրա համար։ Ադրբեջանական կողմը կցանկանար օգտագործել ԽՍՀՄ քարտեզները մինչև 1929 թվականը։ Նախ՝ հնարավոր է, որ որոշվեն երկու երկրների միջև ապագա խաղաղության պայմանագրի չափանիշները և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու հնարավորությունը։
Միևնույն ժամանակ, Ադրբեջանի նախկին արտգործնախարար Թոֆիգ Զուլֆուգարովը կարծում է, որ Երևանը կարող է ասել. «Այո, մենք դեմ չենք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը, բայց Բաքուն պետք է լուծի Ղարաբաղի հայերի ինքնորոշման հարցը»: Այնուհետև, նրա կարծիքով, «Ադրբեջանի հետ սահմանների ճանաչման մասին պայմանագիր ստորագրելով՝ Հայաստանը մի կողմ կքաշվի, և նրա տեղը կզբաղեցնի ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որն անմիջապես կվերադարձնի Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը բանակցային սեղան»։ Իսկ Ադրբեջանին չի բավարարում այդ դասավորվածությունը, քանի որ Հայաստանն իրավունք ունի վետո դնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ցանկացած որոշման վրա և, հետևաբար, կազդի միջնորդական առաքելության վրա։
Զուլֆուգարովը նաև կարծում է, որ եթե Հայաստանը պնդի, այսպես կոչված, Զանգեզուրի միջանցքի արտատարածքային լինելու մասին՝ պատճառաբանելով, որ դա սովորական ճանապարհ պետք է լինի, ապա Բաքուն կարող է փոխել մոտեցումը Լաչինի միջանցքի նկատմամբ, որի անվտանգությունը ներկայումս ապահովում են ռուս խաղաղապահները, և սահմանապահ ու մաքսային ծառայության գործառույթները կանցնեն ադրբեջանական կառույցներին: Ինչպես տեսնում եք, խոսքը բարդ խնդիրների մասին է, որոնք կարող են լուծվել միայն խաղաղության ձգտման ընդհանուր գործոնի առկայության դեպքում։ Միևնույն ժամանակ, եթե վերադառնանք Բրյուսելում կայանալիք Ալիև-Փաշինյան հանդիպմանը, ապա դրա արդյունավետության մասին կարելի է դատել նրանով, թե ինչպես են կողմերը սկսել նախապատրաստվել գագաթաժողովին, և ինչպես են միջնորդները սկսելու գործել այդ ուղղությամբ։ Ինչպես այդ առնչությամբ գրել է ֆրանսիական կաթոլիկ «La Croix» թերթը, «Փարիզը, որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի երեք համանախագահներից մեկը, հնարավորություն ունի կատարել իր կարևոր պարտականությունը և փրկել համաշխարհային դիվանագիտությունը ձախողումից»։ Տեսնենք, թե ինչ կստացվի այդ ամենից։
Past.am
