Խաղաղության պայմանագիր․ Որ կետերում են բախվում պայմանական Արևմուտքի և Արևելքի շահերը
Բոլոր այն իրադարձությունները, որոնց ականատեսն ենք այսօր Հայաստանում, շատ ներդաշնակորեն տեղավորվում են Արցախի հիմնախնդիրը համաշխարհային օրակարգից վերջնականապես հանելու Հայաստանի իշխանությունների ծրագրերի տրամաբանության մեջ։ Ընդ որում, Հայաստանի ներկայիս ղեկավարության՝ Արցախի կործանման համաձայնությունը ներկայացվում է որպես Հայաստանը պահպանելու միակ տարբերակ։ Պետք է փաստել, որ տվյալ դեպքում Հայաստանի իշխանությունների կողմից Արցախի պետականության կազմաքանդման մեթոդաբանությունը, նպատակներն ու սկզբունքները լիովին համընկնում են տարածաշրջանում հայկական ողջ «գործոնը» աստիճանաբար դուրս մղելու /ոչնչացնելու Ադրբեջանի նպատակներին (ներառյալ Հայաստանի Հանրապետությունը):
Իրավիճակն էապես հրեշավոր է, երբ Հայաստանի ներկայիս ղեկավարությունն իրականացնում է «խաղաղություն Հայաստանի համար» հայեցակարգը՝ տարածաշրջանում հայկական էթնոքաղաքական հասարակության մի մասի ոչնչացման դիմաց։ Սակայն օբյեկտիվ պատճառներով այս գործընթացը չի կարող տեղի ունենալ Հայաստանի իշխանությունների համար «հանգիստ միջավայրում», քանի որ Արցախի և Հայաստանի գոյությունը Ռուսաստանի և Իրանի համար ազգային անվտանգության խնդիր է։ Եթե մենք հրաժարվենք էմոցիոնալ վարժանքներից, ապա հիմնականը հետևյալն է.
Այսպես կոչված «խաղաղության պայմանագրի» երկու տարբերակ կա՝ «ռուսական տարբերակ» և «բրյուսելյան տարբերակ» (անմիջապես վերապահում անեմ, որ ներկա պայմաններում ընդհանրապես անընդունելի է խոսել ցեղասպան Ադրբեջանի հետ հաշտության պայմանագրի կնքման մասին)։
Այնուամենայնիվ, տարբերակների հիմնական դրույթները.
1. Բրյուսելյան տարբերակը նախատեսում է Հայաստանի՝ Արցախից ամբողջական և անվերապահ հրաժարում (եվրոպացիների կողմից հայերի իրավունքների պահպանման «թղթային» երաշխիքներով)։
Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանների հրատապ սահմանագծում և սահմանազատում։
Եվրաամերիկյան կառույցների վերահսկողության ներքո տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացում և շահագործում։
Ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որոնց դեպքում կբացվի Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը։
2. «Ռուսական» տարբերակն այս կամ այն ձևով նախատեսում է Արցախի սուբյեկտայնության պահպանում «կախված» վիճակում՝ առանց Ադրբեջանի իրավական դաշտ Արցախի անվերապահ հանձնման։
Պայմանների ստեղծում Արցախում ռուս խաղաղապահների գտնվելու շարունակության համար։
Սահմանների սահմանագծում և սահմանազատում՝ ըստ ռուսական ռազմական քարտեզների։
Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ զորքերի հսկողության ներքո հաղորդակցությունների բացում։
Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հաստատում, բայց կրկին Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ զորքերի կողմից պետական սահմանի վերահսկողության պահպանմամբ, ինչը փաստացի տեղի է ունենում ավելի քան 30 տարի։
... Սրանք ԵՆԹԱԴՐԱԲԱՐ այն հիմնական կետերն են, որոնց շուրջ բախվում են պայմանական Արևմուտքի և Արևելքի շահերը։ Սակայն պետք է հաշվի առնել հետևյալը, որ ցանկացած սցենարի դեպքում թուրք-ադրբեջանական տանդեմը, այնուամենայնիվ, փորձելու է ճեղքել Սյունիքի (Զանգեզուր) միջանցքը և մասնատել Հայաստանը։ Ինչն ակնհայտորեն հակասում է Ռուսաստանի և Իրանի շահերին։
... Ահա թե ինչ իրավիճակ ունենք այսօր։
Արման Աբովյան
