Կորոշվի բնակչության այն կատեգորիաների ցանկը, որոնց համար պետությունը կվճարի ապահովագրավճարը. ԱՆ առողջապահության ֆինանսավորման փորձագետ
Որպեսզի քաղաքացիներն ինքնաբուժությամբ չզբաղվեն ու ֆինանսական խնդիրների պատճառով այլևս չխուսափեն բժշկի դիմելուց, Հայաստանում կներդրվի առողջության ապահովագրության համակարգ։ NewArmenia.am-ը ապահովագրության համակարգի ներդրման, վերջինիս նպատակների, լուծվելիք խնդիրների, բժշկական ծառայությունների որակի բարձրացման և այլ հարցերի շուրջ զրուցել է Առողջապահության նախարարության առողջապահության ֆինանսավորման փորձագետ Սամվել Խարազյանի հետ։
Պարոն Խարազյան առողջապահության նախարարն օրերս ԱԺ-ում նշեց, որ առողջապահության ոլորտում նախատեսվում է ապահովագրական համակարգ ներդնել: Ի՞նչ է սա իրենից ենթադրում, նախատեսվող համակարգի մասին կպատմե՞ք։
Ապահովագրության համակարգի ներդրման հետ կապված աշխատանքները դեռ 2018-19 թվականներին էին նախաձեռնվել։ Համակարգի վերաբերյալ «Առողջության համապարփակ ապահովագրության ներդրման» հայեցակարգն է մշակվել։ Համակարգի ներդրման աշխատանքները մեծամասամբ իրականացվել են, օրինակ` արժեքի հետ կապված հարցերը, ծառայության փաթեթների նոր արժեքներն են կազմվել՝ ապահովագրության դեպքում գնահատվել է դրա անրաժեշտության ամբողջ ծախսը։
Այժմ կառավարության կողմից հավանության արժանանալուց հետո նախատեսվում է, որ օրենքը կներկայացվի Ազգային ժողովի քննարկմանը: Օրենքի ընունումից հետո կսկսվի համակարգի ներդրման գործընթացը։
Ի՞նչ խնդիրներ ունենք, որոնք կլուծվեն այս համակարգի ներդրմամբ։
Ներդրման հիմնական նպատակներից մեկը, որը նաև հայեցակարգում է ամրագրված, առողջապահական ծառայություններ ստանալիս բնակչության ֆինանսական պաշտպանվածության բարձրացումն է։
Մենք ունենք շատ լուրջ խնդիր՝ բնակչության կողմից առողջապահության ոլորտում կատարվող ծախսերը բավականին բարձր են, որն էլ իր հերթին պայմանավորված է պետական ծախսերի շատ ցածր մակարդակով։ Առողջապահության վրա պետությունը ծախսում է ՀՆԱ-ի մոտավորապես 1.5%-ը: Մինչդեռ, մեր նման երկրներում սովորաբար ծախսվում է միջինում 3-4 անգամ ավելի։ Բայց, քանի որ պետական ծախսերը ցածր են, իսկ առողջապահական ծառայությունների համար պետք է վճարվի, ապա հիմնական ծախսերն ընկնում են բնակչության վրա։ Պետական ծախսերի ցածր մակարդակն է եղել հիմնական պատճառը, որ բնակչության ծախսերը բավականին բարձր են եղել և ներկայումս էլ դեռևս շարունակում են բարձր մնալ։ Եվ բնակչության ֆինանսական պաշտպանվածության մակարդակի բարձրացումը նոր համակարգի հիմնական նպատակներից մեկն է։
Բացի այդ, այլ նպատակներ նույնպես կան, որոնք միմյանց հետ շաղկապված են։ Ֆինանսական միջոցների սահմանափակ լինելու պատճառով տարբեր խնդիրներ են առաջացել։ Օրինակ՝ ծառայությունների փաթեթների մասնատվածությունը, պետական պատվերների շրջանակներում տարբեր խմբեր ունեն տարբեր ծառայությունների ծածկույթներ, գործում են տարբեր արժեքներ։
Շատ հաճախ միևնույն ծառայության համար փոխհատուցվող արժեքներն են տարբեր, և այս ամենը ֆինանսական միջոցների սահմանափակ լինելով է պայմանավորված եղել։ Երբ ֆինանսական միջոցները քիչ են, և պետք է ինչ-որ ծածկույթ ապահովես, ապա փորձում ես ավելի նպատակային, հասցեական իրականացնել: Բայց ի վերջո, եթե այդ միջոցները մնում են նույն մակարդակի վրա, իսկ մեզ մոտ վերջին 20 տարիներին ՀՆԱ-ի տոկոսաչափը գրեթե չի փոխվել։ Այս պարագայում, բնականաբար, գնաճային գործընթացներ են առաջանում: Այսինքն՝ տարիների ընթացքում թե՛ առողջապահական ծառայությունների, թե՛ ընդհանուր առմամբ դեղերի կտրվածքով գնաճը միշտ առկա է։ Այդ ամենին համահունչ պետական ծախսերը չեն ավելացել, և արդյունքում մենք ունենք բավականին բարդ իրավիճակ։
Արդյունքում թե՛ գնաճի պատճառով, թե՛ ֆինանսական բարձր ծախսերի պատճառով բնակչությունը նախընտրում է չդիմել բժշկին և զբաղվել ինքնաբուժությամբ, ինչն էլ իր հերթին առաջացնում է որոշակի խնդիրներ։ Եվ որպես հետևանք մեզ մոտ տարածված է հաշմանդամություն հիմնական՝ ոչ վարակիչ հիվանդություններից։
Արդյո՞ք այդ համակարգի ներդրումը կանդրադառնա բժշկական ծառայությունների որակի վրա: Եթե այո, ապա ինչպե՞ս։
Միանշանակ ասել, որ միայն այդ համակարգի ներդրումով մենք կարող ենք հասնել առողջապահական ծառայությունների որակի բարձրացման, իհարկե միամիտություն կլինի, քանի որ այդ որակը բազմաբաղադրիչ է։ Այն համակարգ է, որն իր մեջ ներառում է և՛ անվտանգությունը, և՛ դեղորայքի որակը, և՛ ժամանակին ծառայությունների մատուցումը։
Սակայն լրացուցիչ ֆինանսական միջոցների ներգրավումը, օրինակ՝ հենց բժշկական օգնություն տրամադրելու գործընթացում, միանշանակ կազդի որոշակի բարելավման առումով։ Քանի որ եթե մենք ունենք իրատեսական ծախսեր բժշկական օգնության, որոշակի ծառայությունների համար, որոնք այսօր շատ դեպքերում վճարվում են բնակչության կողմից, ինչպես նաև ունենք պետական պատվերի համակարգը, որտեղ որոշակի ծառայությունների փոխհատուցումը բուժվող հիվանդների համար չի համապատասխանում իրական ծախսերին, ապա այս դեպքում որակի մասին խոսելը շատ դժվար է։ Այդ որակը ապահովելու համար պետք է ապահովել և բժիշկների համապատասխան վարձատրությունը:
Որակավորված բժիշկ ունենալու համար պետք է կատարել ծախսեր: Դեղորայքը և համապատասխան ախտորոշումը նույնպես պետք է ապահովված լինի: Այսինքն՝ ծառայությունների մատուցման պայմանների համար պետք է իրական, արված ծախսերին համապատասխան փոխհատուցում լինի։ Եթե մենք ապահովագրության ներդրման դեպքում կիրառում ենք ստանդարտ՝ նորմատիվային ծախսերի սկզբունքը, ապա դա ենթադրում է որակի ապահովման որոշակի մակարդակ, քանի որ այդ արժեքները մենք որոշում ենք այդ նորմատիվների հիման վրա։ Օրինակ՝ կոնկրետ ծառայության համար որքան դեղորայք, որքան լաբորատոր հետազոտություններ, բժշկի վարձատրություն է նորմավորված և համապատասխանում է գործող միջին ծախսերին՝ թե՛ պետական, թե՛ մասնավոր հաստատություններում։ Եթե մենք ապահովագրության դեպքում ապահովում ենք այս ծախսերի իրական մակարդակը՝ նորմատիվային ծախսերը, մենք նաև պահանջում ենք բժշկական ծառայություններ մատուցողներից՝ հիվանդանոցներից, պոլիկլնիկաներից, որ նրանք ապահովեն այդ որակին համապատասխան ստանդարտներ։
Ո՞ր հիվանդությունների բուժման և վիրահատությունների վրա է այս ներդրումը անդրադառնալու, համակարգը հիմնականում ո՞ր ծառայություններին է վերաբերելու։
Հիմնականում բոլոր ծառայությունները ներառված են՝ թե՛ հիվանդանոցային, թե՛ պոլիկլինիկական՝ ամբուլատոր, տարածքային մասնագիտական, ինչպես նաև որոշ թանկարժեք համարվող ծառայություններ, ինչի համար բնակչությունը հաճախ չի դիմում բժշկի։
Ներառված են թանկարժեք վիրահատությունները՝ սիրտ-անոթային, ուռուցքային հիվանդությունների դեպքում, այսինքն՝ հիմնականում բոլոր ծառայությունները ներառվել են, և այդ ծառայությունների ներառման հիմնական սկզբունքը եղել է բոլոր հիվանդությունների բուժման, կանխարգելման և հետագա վերահսկման համար առավել արդյունավետ ծառայություններ ընտրելը։
Պատահական չենք վերցրել և սահմանել ծառայությունների փաթեթ, որտեղ ներառված են ավելի մատչելին կամ ավելի թանկարժեքը, այլ ընտրել ենք այնպես, որ այդ ամբողջ գործընթացը հնարավոր լինի ապահովել, և ապահովագրված անձը ֆինանսապես պաշտպանված լինի այդ հիվանդությունների պարագայում իր ցանկացած բուժօգնությունը ստանալու ժամանակ։
Ինչպե՞ս է համակարգը գործելու։ Օրինակ` հիվանդն ի՞նքն է ընտրելու բժշկին կամ հիվանդանոցը, իսկ եթե այդ հիվանդանոցը կամ բժիշկը ընդգրկված չէ համակարգի մեջ։ Ինչպե՞ս է համակարգը աշխատելու, կանխիկ վճարումները փաստացի կվերանա՞ն։
Կանխիկ վճարումների մասին որպես այդպիսին գնահատականներ սկզբնական շրջանում դժվար կլինի տալ, քանի որ համակարգի ներդրման որոշակի ժամկետներ կան։
Հիմնականում այդ համակարգի ներդրումը ենթադրում է կատարվող ծախսերի, կառուցվածքի և տեսքի փոփոխություն։ Մենք նշում ենք, որ ապահովագրության ժամանակ անձը կանխավճարի տեսքով որոշակի գումար է հատկացնում իր եկամուտներից, և երբ անհրաժեշտ է որևէ առողջապահական ծառայություն ստանալ, նա արդեն գրեթե վճարում չի կատարում։ Սակայն, հնարավոր է որոշ չնչին վճարներ արվեն իր ցանկությամբ` օրինակ` այլ հետազոտություններ կամ ծառայություններ ստանալու համար։
Իսկ եթե քաղաքացին օգտվում է միայն այդ փաթեթում ներառված ծառայություններից, ապա լրացուցիչ որևէ ծախս անելու անհրաժեշտություն չի առաջանում։
Եվ բնականաբար, եթե համակարգը ներդրվի այն մոդելի շրջանակներում, որը առաջարկվել է, ապա այդ դեպքում մենք ակնկալում ենք, որ ուղղակի ծախսերի մոտավորապես 40%-ը կփոխակերպվի կանխավճարայինի։ Կարելի է ասել, որ նման կերպ ծախսերը կդառնան ավելի կառավարելի՝ քաղաքացուն տրամադրվող բուժօգնության անհրաժեշտությունը և որակը կվերահսկվի։
Այս համակարգի ներդրմամբ բժիշկները չեն կարողանա տարբեր լաբորատորիաներ ուղղորդել հիվանդին, այլ կունենան ցանկ, որը ստուգված է և համապատասխանում է մեր որակի ստանդարտներին, իսկ քաղաքացին ինքը հնարավորություն կունենա ընտրել, թե որ լաբորատորիայում է ցանկանում անցնել հետազոտությունը, և յուրաքանչուր բժիշկ պետք է ուղղորդվի այդ լաբորատորիայի պատասխաններով։
Այդ կերպ մենք բացառում ենք կրկնակի հետազոտությունները, քաղաքացիներին տարբեր լաբորատորիաներ կամ այլ բժիշկների մոտ ուղղորդելը, քանի որ արդեն սահմանված են ստանդարտներ, որոնցով պետք է շարժվեն բուժհաստատությունները։
Իսկ ինչպե՞ս է կարգավորվելու այն մարդկանց ապահովագրական համակարգի խնդիրը, ովքեր չեն աշխատում, կամ թոշակառուներինը։ Ինչպե՞ս են նրանք վճարելու։
Այս առաջարկվող մոդելով նախատեսվում է, որ պետությունը պետք է սահմանի բնակչության ցանկ, որի համար ապահովագրավճարը կվճարի պետությունը։
Օրինակ՝ այսօր պետությունը ծախսեր է կատարում առողջապահության ոլորտում (այժմ 110 միլիարդի չափով են այդ ծախսերը), համակարգի ներդրման արդյունքում այդ 110 մլրդ ծախսը տրանսֆորմացվելու է և դառնալու է ապահովագրավճար այն անձանց համար, ովքեր ներառված կլինեն պետության կողմից վճարվողների ցուցակում։
Իսկ այն անձինք, ովքեր աշխատում են, մենք առաջարկում ենք, որ նախնական հաշվարկներով այժմ վճարեն իրենց եկամտի 6%-ի չափով, որի 3%-ը վճարվում է գործատուի կողմից, իսկ մյուս 3%-ը` աշխատողի։ Այսինքն՝ եթե քաղաքացին ստանում է 100.000 դրամ աշխատավարձ, վերջինս ապահովագրության համար 3000 դրամ է հատկացնում, նույնքան էլ` գործատուն։
Սահմանել ենք նաև, որ 1 մլն դրամ կամ ավելի աշխատավարձ ստացող անձը, ով վճարում է 30.000 դրամ, և նույնքան էլ գործատուն, իրավունք կունենա իր ընտանիքի մեկ անդամին անվճար ընդգրկել ապահովագրութան համակարգում։
Եթե այս համակարգը համեմատենք այժմ գործող կամավոր ապահովագրական փաթեթների հետ, ապա այն ծավալը, որը առաջարկվում է այս վճարի դիմաց, և այն ծավալը, որն այժմ առաջարկում է կամավոր ապահովագրությունը, անհամեմատելի են։ Իսկ բնակչության սոցիալապես անապահով խմբերի համար, որոնք ներկայումս էլ ներառված են պետական պատվերի շրջանակներում, նախատեսում ենք, որ կվճարի պետությունը։
Ի՞նչ փուլում է ծրագիրն այս պահին, և ե՞րբ սպասել դրա գործարկումը։
Այժմ ծրագիրը քննարկման փուլում է, ինչպես նշեցի աշխատանքները փաթեթի կազմման, գների հաշվարկման և այլ գործընթացների փուլերն արդեն անցել են։ Ներկայումս ներդրման տակտիկայի վերաբերյալ քննարկումներ են իրականացվում։ Հույս ունենք, որ հիմնադրամի ստեղծումից, մարդկանց նույնականացումից և պետության կողմից որոշման կայացումից հետո կսկսենք բնակչությանը ներգրավել համակարգի մեջ 2023-2024 թվականների ընթացքում։
Անի Խաչատրյան
