Մեր խնդիրն է թուլ չտալ, որ Հայաստանը դառնա գերտերությունների բախման կետ.Սուրեն Պետրոսյան
«Հրապարակի» զրուցակիցն է «Ժողովրդավարական համախմբում» կուսակցության նախագահ, քաղաքագետ Սուրեն Պետրոսյանը:
-Ուկրաինական ճակատում Ռուսաստանի գործերը այնքան էլ լավ չեն ու հետաքրքիր է, որ այսքան որոշիչ շրջանում Պուտինը այցելելու է Հայաստան: Ո՞րն է լինելու այս այցելության նպատակը:
-Ինչ վերաբերում է ուկրաինական դաշտում տիրող վիճակին, թե արևմտյան, թե ռուսական կողմերի համար, կարծում եմ մեր պատկերացումներն այդքան էլ իրականությանը չեն համապատասխանում: Նկատի չունեմ, որ ռուսական կողմի գործերը լավ են՝ ամենևին, ուղղակի մենք ունենք այնտեղ ինֆորմացիոն հսկայական բաց և մենք իրականում չգիտենք, թե այնտեղ ինչ է կատարվում: Ես համոզված եմ, որ մենք մոտ ժամանակներում ՝ գոնե մեկ տարվա ընթացքում կհասկանանք կամ մենք մեզ համար կփաստենք, որ իրականում այլ պատկերացում ունեինք գործընթացների մասին, քան մեզ թվում էր կամ ԶԼՄ-երով մեզ տեղեկացնում էին: Երկրորդն էլ, այցից ես որևէ ռադիկալ կամ էական փոփոխություն չէի ակնկալի, որովհետև դրա համար մենք պետք է ունենանք կարողունակ պետություն, որը կունենա հստակ իր պետական ու ազգային շահի գիտակցում և կունենա կենսունակ ինստիտուտներ, որ կարողանա ցանկացած այցելություն կլինի, ցանկացած փոփոխություն կապիտալիզացնել հանուն պետական շահի: Բայց ցավոք, մենք դա չունենք: իսկ այս տրամաբանության մեջ, յուրաքանչյուր պետության ղեկավար այցելում է կամ այսպես ասած հարաբերությունները կառուցում է միայն իր սեփական ազգային շահի հիման վրա, այլ բան ակնկալել ուղղակի չի կարելի: Գլոբալ առումով ռուսական կողմը խնդիր ունի Հայաստանում իր դիրքերը շատ ավելի ամրապնդելու, որովհետև նաև ռուսական կողմի համար իրականում շատ մեծ խնդիր էր դերակատարության հարթությունում, երբ իրանական կողմը հյուպատոսություն հիմնեց Սյունիքում և փաստացի նա դրանով ազդարարեց իր առավել ակտիվ մասնակցության հավակնությունը այս խնդիրների կարգավորման կամ ընդհանրապես տարածաշրջանում, նաև Հայաստանում մասնակցության առումով: Եվ պատահական չէր, որ հենց դրանից հետո նաև Սոչիի հանդիպումը տեղի ունեցավ, որտեղ փաստացի որևէ էական փոփոխություն չեղավ, այլ ամրապնդվեց ստատուս քվոն, որով ռուսական կողմը նորից փորձեց վերահաստատել, որ միևնույն է, ռուսական կողմը գլխավոր դերակատարն ինքն է այստեղ: Մենք նաև տեսնում ենք, որ իրականում ռուսական ազդեցությունը կամ ռուսական դերակատարումը գնում է դեպի թուլացման իրանական գործոնով պայմանավորված: Ես ավելի շատ այս համատեքստում կնայեմ, որովհետև մնացածը վերլուծելու համար մենք ունենք տեղեկատվության խիստ պակաս, իրականում չգիտենք, ինչ պայմանավորվածություններ կան, ինչ օրակարգեր կան, որոնք թղթի վրա արտահայտված չեն, բայց բանավոր են և այսպես շարունակ:
-Ալիևի և Փաշինյանի դիրքորոշումները համընկնում են այն հարցում, որ Արցախը դեմ առ դեմ Ադրբեջանի հետ պետք է բանակցի՝ առանց երրորդ կողմի:Հնարավո՞ր է Պուտինի այցելությունը նաև այս պատճառով լինի, քանի որ դա դեմ է ռուսական կողմի սցենարին:
-Շատ հնարավոր է:Ես չեմ կարծում, որ միայն դա կլինի պատճառը, բայց շատ հնարավոր է, որովհետև ռուսական կողմը չի եկել օրինակ հայկական շահը սպասարկելու համար և իր անվտանգությունը կասկածի տակ է դրել, կամ սեփական ռեսուրսներն է սպառում Հայաստանի անվտանգության համար, բնականաբար այնտեղ կա ռուսական շահը և մնացածը: Թեպետ այս պահին, որ երաշխավորվում է հայկականությունը ինչ-որ մի կերպ, դա բնականաբար նաև բխում է մեր շահից, բայց ռուսական կողմը հայաստանի շահը սպասարկելու համար չի արել դա: հետևաբար, այստեղ կա նաև այդ հարցերի օրակարգերը կքննարկվեն, որովհետև առավել քան համոզված եմ, որ ռուսական կողմը չի պատրաստվում լքել Արցախը և եթե նա ուղղակի այսպես հեշտ լքեր Արցախը, նա առավել քան համոզված եմ, որ չէր տեղակայի իր զորքերը Արցախում ու այս ամենը տեղի չէր ունենա:Իսկ դա արդեն լրջագույն խնդիր կարող է լինել իր համար, եթե երկու կողմերը փաստացի ասեն, որ իրենք կողմ են, որպեսզի ռուսական զորակազմը դուրս գա և իրենք ուղիղ հարաբերվեն և ըստ էության համաձայնության կոնսենսուսային գաղափարը այդ տրամաբանության մեջ է, այսինքն Հայաստանի իշխանությունը և Ադրբեջանի իշխանությունը նայում են Արցախը որպես Ադրբեջանի կազմում էթնիկ խմբի անվտանգության տեսանկյունից: Սա ակնհայտ է, այստեղ ունենք կոնսենսունս և հետևաբար ըստ էության կա նաև ռուսական գործոն և այստեղ ռուսական կողմը որոշ քայլեր, կարծում եմ, պիտի ձեռնարկի՝ միայն իր շահը սպասարկելու տեսանկյունից: Եվ սա կարող է քննարկվել նաև ինչ-որ կերպ կամ լինել կետերից մեկը, բայց միայն դա լինի քննարկման առարկա, կարծում եմ, ոչ, որովհետև այստեղ բավականին լուրջ խնդիրներ են լուծվում:
-Հետաքրքիր էր ԱՄՆ սենատոր Մենենդեսի հայտարարությունն այն մասին, որ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում Ուկրաինան սպիտակ ֆոսֆոր է մատակարարել Արդբեջանին: Ինչո՞վ էր պայմանավորված այս հայտարարությունը:
-Ցանկացած հայտարարություն մենք կարող ենք կապիտալիզացնել ինչ-որ մի շահի ծառայեցնելու համար, բայց դրանք համակարգային բնույթ չեն կրում: Սա ունենալու է բավականին մեծ հոգեբանական ազդեցություն, բայց սահմանափակվում է հոգեբանական ազդեցությամբ, այլ բան ես այստեղ ուղղակի կարծում եմ ակնկալել պետք չի: բայց սա պայմանավորված է նաև ամերիկյան գործոնի ևս կրկին անգամ ակտիվացմամբ, որովհետև մենք տեսնում ենք, որ այստեղ օր օրի ավելի է ակտիվանում իրանը, ռուսական կողմը նույնպես ակտիվանում է, փորձում է վերականգնել իր դիրքերը, նրանից հետ չի մնում Ֆրանսիան, ֆրանսիային զուգահեռ Միացյալ Նահանգները: Պետք է ուղղակի այս տրամաբանության շրջանակներում դիտարկել:
-Ի դեպ Ֆրանսիայի ակտիվացումը որևէ առարկայական դրսևորում ունենալո՞ւ է, թե պարզապես բարի, եվրոպական սովորության շրջանակներում դրսևորվող քաղաքականություն է:
-Բնականաբար ոչ, ու խոսքը չի վերաբերում միայն Ֆրանսիային: Եթե խոսքը միայն կոչերի մասին է կամ որոշումների ընդունման, դա լինի Ռուսաստանի Դաշնությունը, Միացյալ Նահանգները, Ֆրանսիան, թե մեկ այլ պետություն, գետնի վրա որևիցե ազդեցություն չի ունենալու, նախ որովհետև մեր պետության մակարդակով իշխանությունը չունի որևիցե նպատակ ինչ-որ բան կապիտալիզացնելու, երկրորդը, եթե ունենար նպատակ՝ չունի այդքան կարողություն և ունակություն, և երրորդ, այն ինչ տեղի էր ունենում իրականում Ֆրանսիայում, մենք այդ գործընթացի վրա որևիցե ազդեցություն չենք ունեցել, այսինքն մենք չենք նախաձեռնել դա: Դա եղել է իրենց նախաձեռնությամբ, բնականաբար պիտի բխեր ֆրանսիական շահից, թե ինչքանով է դա համընկնում մեր հետ, դա շատ ավելի լավ է, բայց մեզ ի՞նչ է տալիս՝ գետնի վրա մեզ ոչինչ չի տալիս:
-Նշեցիք, որ Հայաստանում Իրանն է ակտիվանում, Ռուսաստանը. Միացյալ Նահանգներն ու Ֆրանսիան, հնարավո՞ր է, որ դրա հետևանքը լինի այն, որ Հայաստանը դառնա գեոպոլիտիկ ուժերի բախման կենտրոն:
-Մեր խնդիրը այս պահին այն է, որ թույլ չտանք Հայաստանը դառնա գերտերությունների բախման գոտի: Մեր կարևոր խնդիրներից մեկն է դա, իհարկե շատ լավ է, որ այստեղ Իրանը ներգրավածություն ունենա և այլն, բայց մենք չպետք է ունենանք այնպիսի քաղաքականություն, որտեղ մենք վերածվենք օրինակ իրանա-իսրայելական կամ իրանա-արևմտյան բախման գոտու, որտեղ երկուսն իրենց տարածքներից հեռու կլինեն, բայց այդ գոտին կլինենք մենք:Դրա համար մենք չպետք է հավատարմության երդում տանք գերտերություններից մեկին ու կրկին բերենք հանգեցնենք դրան:Իսկ մենք գիտենք, որ դրա նման անհեռատես քայլեր մենք ունեցել ենք, հատկապես ազատ առևտրային գոտու չեղարկումը, երբ որ Իրանի հետ մենք ունեինք, այլ ազատ առևտրային գոտիներ ձևավորելու բանակցությունները, որոնք չգիտեմ, որ փուլում կանգնեցին կամ որ կետին են հասել, մենք այսպես զուտ էմոցիոնալ մակարդակներում քայլեր անում ենք, բայց այդ վտանգը բավականին մեծ է: Բայց ոչ թե Իրանի կողմից է այդ վտանգը մեծ, այլ որովհետև մենք չունենք հստակ նպատակներ և պետական շահի մասին պատկերացումներ և ոչ էլ ունենք ընդհանրապես հավասարակշռելու կամ սպասարկելու կարողություն, մենք որպես այդպիսի գործոն չենք:
